W krajach Trzeciego Świata największym problemem żywieniowym jest głód. Natomiast w krajach wysoce rozwiniętych największym problemem jest nadmiar spożywania pokarmów obfitujących w tłuszcz. Tkanka tłuszczowa odkładająca się nadmiernie w organizmie powstaje właśnie na skutek spożywania nadmiernej ilości wysokokalorycznych pokarmów oraz siedzącego trybu życia i braku aktywności ruchowej.
Stajesz przed lustrem i mówisz: mam nadwagę. Ale sam wygląd o tym nie świadczy, nie wiesz przecież, czy to nadwaga, czy może już otyłość. A nadwaga to przecież krok do otyłości.
Do obliczenia prawidłowej masy ciała zgodnie z zaleceniami WHO posługujemy się wskaźnikiem masy ciała według Queteleta, określanym jako Body Mass Index, w skrócie BMI. Jest to anglojęzyczna nazwa wskaźnika oceniającego wagę ludzi powyżej 20. roku życia. Wskaźnik BMI obliczany jest na podstawie wagi i wzrostu.
Wzór pozwalający obliczyć ten wskaźnik ma następującą postać:
OBLICZ SWÓJ WSKAŹNIK BMI
Wskaźnik BMI skorelowany jest z ilością tkanki tłuszczowej. Natomiast ilość tkanki tłuszczowej zależna jest od płci i wieku. Kobiety mają więcej tkanki tłuszczowej niż mężczyźni przy takim samym wskaźniku BMI.
Jeżeli okaże się, że jesteśmy otyli, ważne jest również, by ocenić, jaki typ otyłości reprezentujemy, czyli jakie jest rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w naszym organizmie. Z uwagi na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej otyłość dzielimy na:
►męską - androidalną (inaczej centralną, brzuszną, wisceralną - przypominająca „jabłko"),
►kobiecą - gynoidalną (obwodową lub pośladkowo-udową typu „gruszka").
Do zdiagnozowania typu otyłości i oceny dystrybucji tkanki tłuszczowej w organizmie oraz klinicznego znaczenia nadmiaru tkanki tłuszczowej zlokalizowanej w różnych partiach ciała stosuje się pomiary obwodu brzucha, obwodu bioder oraz oblicza się wskaźnik WHR.
Pomiaru obwodu talii (brzucha) dokonuje się w połowie odległości między dolnym brzegiem żeber a grzebieniem kości biodrowej, czyli mniej więcej na wysokości pępka.
Pomiaru obwodu bioder wykonuje się na wysokości krętarzy większych kości udowych. Pomiar obwodu talii koreluje z odpowiednimi zakresami BMI i jest wskaźnikiem ryzyka rozwoju metabolicznych powikłań otyłości.
Znając obwody talii i bioder możemy obliczyć wskaźnik WHR. Jest to stosunek obwodu talii (waist) do obwodu bioder (hip).
WHR = obwód talii (cm) / obwód bioder (cm)
Wskaźnik WHR pozwala ocenić czy otyłość jest typu brzusznego czy udowo - pośladkowego.
Wartość wskazująca na otyłość brzuszną to obwód talii powyżej;
►102 cm u mężczyzn,
►88 cm u kobiet.
Na podstawie wieloletnich badań i obserwacji stwierdzono, że u osób z otyłością brzuszną, jak również u osób o prawidłowym ciężarze ciała, lecz o znacznym nagromadzeniu tłuszczu w tej okolicy, choroby zdarzają się o wiele częściej. Otyłe osoby rzeczywiście żyją krócej. Otyłość pośladkowo-udowa nie niesie ze sobą większego zagrożenia dla zdrowia. Przede wszystkim jest to problem kosmetyczny.
Należy jednak przy każdym typie otyłości starać się powrócić do należnej masy ciała. BMI pozwala z dużym prawdopodobieństwem przewidzieć, na jakie dolegliwości i choroby możesz cierpieć. Im wyższy jest ten wskaźnik, tym większe jest prawdopodobieństwo przedwczesnej śmierci. Otyłość utrudnia funkcjonowanie w życiu codziennym, ale przede wszystkim stanowi poważne zagrożenie dla naszego zdrowia.
Ludzie otyli są mniej sprawni i energiczni. Otyłość może powodować wiele poważnych chorób oraz różnorodne zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu.
Najbardziej powszechne choroby związane z wysokim wskaźnikiem BMI to:
► Zwiększone stężenie cholesterolu we krwi
Na skutek spożywania dużej ilości nasyconych kwasów tłuszczowych zwiększa się stężenie cholesterolu we krwi. Ludzie otyli, głównie z otyłością brzuszną, mają często podwyższone poziomy złego cholesterolu (LDL), a obniżone dobrego (HDL).
► Nadciśnienie tętnicze krwi
Występowanie nadciśnienia tętniczego i powikłań związanych z nim jest 3-krotnie wyższe u osób otyłych niż u osób o prawidłowej masie ciała. Aby zapewnić ukrwienie większej masy ciała, serce musi wykonać trudniejszą pracę, a układ krążenia musi pokonać większy opór tkanek. Nawet mała redukcja wagi znacząco wypływa na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi.
► Choroba wieńcowa
Otyłość jest trzecim co do ważności czynnikiem ryzyka choroby wieńcowej po wieku i podwyższonym poziomie cholesterolu. Z badań wynika, że 40% przypadków tej choroby jest związanych z nadwagą. Przyczyną choroby wieńcowej jest miażdżyca naczyń serca oraz przerost mięśnia sercowego. Nadwaga poważnie zwiększa ryzyko zgonu z powodu choroby wieńcowej.
► Miażdżyca naczyń
Nadmierne ilości tłuszczu spożywane przez osoby otyłe są odkładane nie tylko w postaci tkanki tłuszczowej, ale są też źródłem cholesterolu, który następnie jest odkładany w ścianach naczyń krwionośnych.
► Udar mózgu
U osób otyłych częściej występują zakrzepy w naczyniach mózgowych powodujące udar mózgu.
► Kamica pęcherzyka żółciowego
U osób z nadwagą żółć wydzielana przez wątrobę jest bardziej zagęszczona na skutek spożywania większej ilości tłuszczów, a to sprzyja powstawaniu kamieni żółciowych.
► Cukrzyca
U osób z otyłością brzuszną łatwiej rozwija się cukrzyca. Jest najczęstszym schorzeniem, na jakie zapadają osoby z nadwagą i otyłością. Cukrzyca II typu jest schorzeniem zależnym w dużej mierze od sposobu odżywiania się. Z badań wynika, iż 80-90% osób otyłych cierpi na cukrzycę typu II. Insulina sprzyja przyrostowi masy ciała, co nasila zaburzenia metabolizmu glukozy.
► Zapalenie kości i stawów
Nadmierna masa ciała powoduje nadmierne obciążenia i uszkodzenia mechaniczne stawów. Uszkodzenia najczęściej dotyczą stawów kolanowych, biodrowych oraz kręgów. Otyłość może prowadzić do nasilenia się bólu i obrzęków. Zbyt wysoka masa ciała zwiększa obciążenie dolnych partii kręgosłupa oraz kończyn dolnych.
► Ból kręgosłupa
Ludzie otyli częściej cierpią na stałe lub powracające bóle kręgosłupa. Na skutek zbyt dużej masy ciała mięśnie brzucha zmuszone są do podtrzymywania ciężkiej, górnej części ciała. W efekcie powstaje zwiększony nacisk na dolne partie kręgosłupa i jego bóle.
► Zadyszka, duszności, zaburzenia oddychania
Nadwaga powoduje zaburzenia oddychania na skutek mechanicznego ograniczenia ruchomości klatki piersiowej. Dochodzi wówczas do zmniejszonego nasycenia krwi tlenem, pojawiają się bezdechy. Groźnym powikłaniem jest bezdech senny. Otyłość i znaczna nadwaga bardzo często powoduje zadyszkę w przypadku wysiłku fizycznego. Ma to związek z wpływem masy ciała na pracę przepony i z dużym obciążeniem pracy serca.
► Nowotwory
Otyłość zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia raka zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Kobiety mają zwiększone ryzyko zachorowania na raka sutka i trzonu macicy ze względu na to, iż nowotwory te spowodowane są nadmiarem estrogenów. Estrogeny powstają w tkance tłuszczowej i jeżeli jest jej więcej, więcej estrogenów jest uwalnianych do ustroju. Zagrożenie jest szczególnie wysokie u kobiet w okresie menopauzy.
► Otyłość zwiększa ryzyko zgonu
Otyłość nie tylko upośledza stan zdrowia i obniża jakość życia, ale też może skracać życie. Liczne badania wykazują zależność pomiędzy masą ciała a ryzykiem zgonu z powodu chorób towarzyszących otyłości. Im dłużej trwa otyłość, tym większe jest ryzyko zgonu.
Tak więc otyłość to nie tylko dyskomfort psychiczny związany z naszym wyglądem, ale to przede wszystkim groźba poważnych chorób.
Dlatego jeśli Twoje BMI wskazuje na nadwagę lub otyłość, podejmij niezwłocznie działania profilaktyczne! Jednym z podstawowych takich działań jest zmiana diety! Gdy pojawia się nadwaga lub otyłość, po prostu powiedz stop wiecznemu objadaniu się i walcz o swoje zdrowie! Przecież nie ma nic cenniejszego niż Twoje zdrowie! Nadwaga i otyłość powiązane są ze złym odżywianiem, czego konsekwencją jest gromadzenie się nadmiaru tkanki tłuszczowej.
W przypadku poważnej nadwagi lub otyłości i poważnych problemów zdrowotnych przed rozpoczęciem odchudzania koniecznie skontaktuj się z lekarzem. Poradź się odnośnie diety i możliwych ćwiczeń fizycznych. W skrajnych przypadkach stosuje się tabletki wspomagające odchudzanie. Wśród nich można wyróżnić: przeczyszczające, obniżające łaknienie, pobudzające. Jednak nie stosuj żadnych tabletek bez nadzoru lekarza! Może być to groźne dla Twego zdrowia.
Niekiedy może być konieczna interwencja chirurgiczna. Stosuje się ją w przypadkach bardzo dużej otyłości lub zagrożeniu życia.
W krajach rozwiniętych otyłość występuje niezwykle często. Stwierdza się, że nadwaga i otyłość dotyczą ponad 50% populacji. W Polsce na nadwagę (BMI od 25 do 30 kg/m2) cierpi około 50% mężczyzn i 38% kobiet. Natomiast na otyłość (BMI > 30 kg/m2) 20% mężczyzn i 30% kobiet. Jest to zatem poważny problem zdrowotny i społeczny.
Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, że otyłość jest chorobą cywilizacyjną nawet groźniejszą niż AIDS. Liczba ludzi otyłych mieszkających na naszej planecie przekroczyła 300 milionów. Z przeprowadzonych analiz wynika, że po upływie ćwierć wieku może być ich dwa razy więcej.