Alkohol jest najpowszechniej używaną substancją chemiczną o działaniu psychogennym. Bywa stosowany jako środek relaksujący w porze obiadowej i usypiający w porze zasypiania oraz czynnik ułatwiający kontakty społeczne w czasie popołudniowych przyjęć.
Alkoholu używamy, aby uczcić święto, czyjś sukces lub jubileusz bądź też czyjeś urodziny. Młodzi ludzie spożywają alkohol, żeby dowieść swojej dorosłości. Do picia alkoholu, przynajmniej od czasu do czasu, przyznaje się ośmiu na dziesięciu uczniów szkoły średniej.
Ludzie starsi spożywają alkohol, by przyspieszyć krążenie krwi w różnych partiach ciała.
Substancją tą zabija się zarazki na powierzchni rany.
Alkohol jest środkiem uspokajającym, który można kupować bez recepty. Jest też środkiem przedwiekowym, który można publicznie spożywać, nie narażając się na krytykę czy potępienie.
Mężczyzna wypijający do dna butelkę piwa jest postrzegany jako „twardziel", macho.
Żadna z substancji psychoaktywnych nie jest tak często nadużywana jak alkohol. Od 10 do 20 milionów Amerykanów to alkoholicy, podczas gdy regularne spożywanie heroiny to problem dotykający około miliona osób, a kokainy około 800 tysięcy osób. W Polsce o te dane jest nieco trudniej.
Picie nadmiernych ilości alkoholu wiąże się ze spadkiem wydajności pracy, utratą pracy i spadaniem w dół drabiny społecznej. A jednak około połowy Amerykanów spożywa alkohol. Pomimo szerokiego rozpowszechnienia marihuany, alkohol pozostaje narkotykiem najczęściej spożywanym przez nastolatków.
Alkohol działa silniej na kobiety
Mężczyźni częściej niż kobiety popadają w alkoholizm. Można to wyjaśniać czynnikami kulturowymi, w postaci silniejszych ograniczeń, jakie normy społeczne nakładają w tym wypadku na kobiety niż na mężczyzn. Natomiast wyjaśnieniem biologicznym jest założenie, że alkohol silniej działa na kobiety. Jeżeli masz wrażenie, że alkohol „szybciej idzie do głowy" kobietom, to prawdopodobnie się nie mylisz.
Substancja ta wywiera na kobiety większy wpływ, ponieważ ich żołądki wolniej go metabolizują (gdyż zawierają mniej enzymu rozkładającego alkohol, wskutek czego u kobiet stosunkowo więcej wypitego alkoholu dociera do mózgu. Organizm kobiety metabolizuje alkohol głównie w wątrobie. Jak powiada jeden ze specjalistów, u kobiet „[...] picie alkoholu ma podobny skutek, jaki miałoby jego bezpośrednie wstrzykiwanie do żyły".
Z nadużywaniem alkoholu wiążą się też czynniki etniczne. W Stanach Zjednoczonych najwyższy odsetek alkoholików występuje wśród rdzennych Amerykanów i Amerykanów pochodzenia irlandzkiego, najniższy - u Amerykanów pochodzenia żydowskiego. Wyjaśnia się to zwykle czynnikami kulturowymi. Dzieci amerykańskich Żydów już od wczesnych lat życia widzą spożywanie alkoholu, ale jest to jedynie słaby alkohol (wino) podawany z okazji świąt religijnych i rodzinnych. W rodzinach żydowskich spożywa się też zwykle tylko niewielkie dawki alkoholu. W konsekwencji w kulturze żydowskiej alkohol nie jest kojarzony z agresywnością, buntowniczością czy porażką.
Niski poziom spożycia alkoholu przez niektóre grupy etniczne, na przykład przez Azjatów, jest też wyjaśniany czynnikami biologicznymi. Azjaci zdają się gorzej znosić alkohol od białych, reagując już na jego umiarkowane ilości wzrostem tempa akcji serca, mdłościami i bólami głowy. Może to ich powstrzymywać - podobnie jak kobiety - przed spożywaniem alkoholu w nadmiernych ilościach.
Skutki picia
Skutki picia alkoholu zależą od jego dawki i długości czasu, w którym go stosujesz. Niewielkie dawki mogą działać pobudzająco, większe - uspokajająco. Z tego ostatniego względu alkohol jest zaliczany do środków uspokajających.
Alkohol pozwala się zrelaksować i przynosi ulgę w bólu o niewielkiej sile. Jednakże zatruwa on także organizm - upośledza funkcjonowanie poznawcze, językowe i osłabia koordynację wzrokowo-ruchową. Ponad połowa śmiertelnych wypadków samochodowych w Stanach Zjednoczonych wiąże się ze spożyciem alkoholu przez ich sprawców.
Spożywanie alkoholu wiąże się ze spadkiem aktywności seksualnej. A jednak po wypiciu go ludzie robią takie rzeczy, na które nigdy by się nie odważyli, będąc trzeźwi, na przykład rozpoczynają życie płciowe z nowym partnerem już na pierwszej randce czy podejmują aktywność seksualną bez zabezpieczenia.
Dlaczego tak się dzieje?
Wiąże się to prawdopodobnie z upośledzaniem przez alkohol procesu myślenia niezbędnego do skutecznej samokontroli impulsów. Po wypiciu alkoholu u ludzi maleje zdolność przewidywania konsekwencji własnych zachowań, a także skłonność do kierowania się nakazami moralnymi. Ponadto alkohol nasila poczucie rozluźnienia i euforię, które tłumią ewentualne wątpliwości. W naszej kulturze alkohol wiąże się też z pewną pobłażliwością społeczną - osoby działające pod wpływem alkoholu mogą swe czyny przypisywać właśnie alkoholowi („to alkohol, nie ja"), i takie wyjaśnienia nierzadko bywają akceptowane przez otoczenie.
Podobnie jak spożywanie zbyt dużej ilości jedzenia, picie nadmiernej ilości alkoholu sprzyja tyciu. Jednak przewlekli alkoholicy mogą wykazywać objawy niedożywienia, ponieważ chociaż alkohol zawiera wiele kalorii, jest pozbawiony takich substancji odżywczych jak witaminy i białka. Co więcej, alkohol często prowadzi do zaburzeń we wchłanianiu przez organizm substancji odżywczych, w szczególności witaminy B.
Przewlekłe picie może więc prowadzić do wielu chorób, takich jak marskość wątroby, związana z niedoborem białek, czy zespół Korsakowa, związany z niedoborem witaminy B.
Spożywanie alkoholu w małych lub umiarkowanych ilościach może podwyższać poziom gęstych lipoprotein („dobrego" cholesterolu) i obniżać ryzyko naczyniowych chorób serca. Przewlekłe picie dużych ilości alkoholu jest z kolei związane z chorobami serca i nowotworami. W szczególności nasila u kobiet niebezpieczeństwo zapadnięcia na raka piersi. A spożywanie alkoholu przez kobiety w ciąży jest szkodliwe dla dziecka.
Picie alkoholu przez nastolatków często jest związane z obniżeniem postępów w nauce i innymi stresującymi wydarzeniami. Jednak nie do końca wiadomo, co tu jest przyczyną, a co skutkiem - picie alkoholu może, oczywiście, powodować trudności z nauką i inne problemy, ale jest również możliwe, że młodzi ludzie piją, by zmniejszyć stres związany z tymi kłopotami.
Niezależnie od tego, jak picie alkoholu się rozpoczyna, może ono prowadzić do uzależnienia fizjologicznego, to zaś skłania do picia celem uniknięcia przykrych objawów odstawienia. U wielu „wyleczonych" alkoholików zdarzają się nawroty picia. Być może alkohol nadal jest im potrzebny jako sposób radzenia sobie ze stresem i wymówka w razie niepowodzeń.