Cholesterol to podstawowy steryd, który syntetyzuje się w organizmie człowieka oraz jest wchłaniany podczas spożywania wielu, bogatych w niego, pokarmów. Zaburzenia przemiany cholesterolu prowadzą do miażdżycy (czyli odkładania się cholesterolu w ścianach naczyń krwionośnych), od czego tylko krok do zawału serca(1). To właśnie dlatego tak istotne okazuje się bieżące monitorowanie poziomu cholesterolu we krwi. Dzięki temu można szybko zareagować na drobne odstępstwa od normy i w prosty sposób doprowadzić organizm do właściwego stanu – nim zmiany przybiorą charakter poważny lub nieodwracalny.
Zawał serca – przyczyny i tzw. grupa szczególnego ryzyka
Zawał serca oznacza martwicę mięśnia sercowego, która tworzy się w konsekwencji silnego niedokrwienia. Dochodzi do niego zwykle z powodu choroby wieńcowej, wywołanej zwężeniem światła naczyń tętniczych przez odkładające się blaszki miażdżycowe. Na rozwój miażdżycy bezpośredni wpływ wywiera zaburzona gospodarka cholesterolowa.
Większość czynników, które powodują zawał, człowiek może kontrolować. Przede wszystkim należy prowadzić właściwy tryb życia, zdrowo i racjonalnie się odżywiać, zachowywać stosowny do wzrostu poziom wagi (BMI), nie palić tytoniu oraz dbać o regularny, codzienny ruch. Warto pamiętać, że istnieją też podłoża schorzenia, na które nie ma się wpływu (stres, wiek, płeć i warunki środowiskowe), stąd tak ważną rolę w profilaktyce zawału mięśnia sercowego odgrywają badania kontrolne. Na zawał serca szczególnie narażeni są osoby starsze oraz mężczyźni w wieku powyżej 45, roku życia. Każdy jednak powinien monitorować przynajmniej dwa podstawowe wskaźniki, istotne w zapobieganiu chorób układu krążenia: poziom cholesterolu we krwi (tzw. profil lipidowy) oraz wartości ciśnienia tętniczego.
Profil lipidowy i inne badania medyczne w profilaktyce zawału
Profil lipidowy jest badaniem krwi, na podstawie którego można określić stężenie cholesterolu, a w szczególności frakcji LDL i HDL, a także trójglicerydów. Najprecyzyjniej jednak oznacza on poziom tzw. całkowitego stężenia cholesterolu. Wykonywany systematycznie, pozwala skutecznie uchronić się przed powstaniem zmian miażdżycowych w naczyniach tętniczych, a w konsekwencji martwicy mięśnia sercowego czy udaru. Lipidogram ustala pełny obraz gospodarki tłuszczowej organizmu, która decyduje o kondycji całego układu krążenia. Zaleca się zbadać swój pierwszy profil lipidowy już w wieku 20 lat.
Kolejne badania, jakie pomagają ustrzec się zawału, obejmują weryfikację ciśnienia tętniczego, poza tym wartość wykazuje morfologia, podstawowe oznaczenia biochemiczne krwi oraz poziom glukozy informujący o ewentualnym zagrożeniu cukrzycą (która przyczynia się do szybszego rozwoju postępy miażdżycy w organizmie). Specjalista zleca też badania obrazowe, by dokonać oceny wielkości jam serca, wydolności układu krążenia, blaszek miażdżycowych na ścianach aorty i tętnic czy obecność zwapnień zastawek. Wynik EKG spoczynkowego pomaga ustalić rytm pracy serca oraz istniejące obszary niedokrwienne(2).
Statyny i stanole – w trosce o zdrowe serce
Medycyna już od ponad dwóch dekad wspiera się statynami(3) w leczeniu schorzeń wieńcowych u osób z grupy wysokiego ryzyka wystąpienia chorób serca oraz u pacjentów z podwyższonym poziomem złego cholesterolu. Jednak sama profilaktyka schorzeń układu krążenia opiera się m.in. na przyjmowaniu stanoli roślinnych (fitosteroli), których źródłem jest przyroda. Występują np. w warzywach strączkowych, a także w kiełkach kukurydzianych, sojowych i pszenicznych oraz w płatkach zbożowych. Istnieją specjalnie ubogacone w te substancje produkty tzw. żywności funkcjonalnej, która wywiera bezpośredni wpływ na jakość naszego zdrowia i właściwy poziom cholesterolu we krwi. Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi zaleca stosowanie margaryny Benecol, której 30 g zawiera dzienną dawkę stanoli, jaką powinien przyjąć organizm(4).
(1) Piotr Gajewski, Uniwersalna definicja zawału serca, „Medycyna Praktyczna”, 1 (203), styczeń 2008, s. 47-64
(2) Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, http://www.ptkardio.pl/Nadcisnienie_tetnicze_nowe_standardy_ESC-498, dostęp: 20.03.2015
(3) Scientific American, http://www.scientificamerican.com/article/static-over-statins/, dostęp: 20.03.2015
(4) Instytut Żywności i Żywienia, http://www.izz.waw.pl/pl/?option=com_content&view=article&id=87&Itemid=36⟨=plSterole%20i%20stanole%20ro%C5%9Blinne%20-%20udowodnione%20dzia%C5%82anie%20obni%C5%Bcaj%C4%85ce%20st%C4%99%C5%Bcenie, dostęp: 20.03.2015