Nadciśnienie pierwotne (samoistne) nie ma jednoznacznych przyczyn. Osoby z takim nadciśnieniem są ogólnie zdrowe - ich reakcje fizjologiczne są poprawne, stan układu nerwowego jest prawidłowy, a pomimo to wysokość ciśnienia jest zbyt duża! Jako potencjalnych sprawców nadciśnienia wymienia się: dziedziczenie, złą dietę pełną np. słonych potraw, otyłość, nadużywanie alkoholu, nikotynizm, stres, niezdrowy tryb życia, menopauzę, która przyśpiesza miażdżycę. Nadciśnienie pierwotne dotyczy 80-90 proc. wszystkich osób z chorobą nadciśnieniową.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wartości pomiarów w spoczynku interpretujemy następująco:
- ciśnienie tętnicze normalne: skurczowe do 140 mm Hg, rozkurczowe do 90 mm Hg
- wartości graniczne( łagodne nadciśnienie ): skurczowe 140-160 mm Hg, rozkurczowe 90-95 mm Hg
- jednoznaczne nadciśnienie tętnicze: skurczowe powyżej 160 mm Hg i rozkurczowe powyżej 95 mm Hg
Choć nadciśnienie tętnicze nie boli, jest wielkim zagrożeniem dla zdrowia.
Zwiększony napór krwi na ścianki tętnic ułatwia procesy miażdżycowe i stale zagraża oderwaniem dużej płytki miażdżycowej a w konsekwencji zawałem lub udarem mózgu. Ostrzegawczymi sygnałami organizmu, mogącymi mieć związek z nadciśnieniem tętniczym, są: częste odczuwanie bólu głowy, ucisku w głowie, migotanie przed oczami, uczucie ogólnego, wewnętrznego niepokoju. Pomiarów ciśnienia krwi należy, więc dokonywać często, podczas każdej wizyty w gabinecie lekarskim.
Jakie działanie podejmie lekarz, jeśli stwierdzi nadciśnienie tętnicze?
W przypadku ujawnienia choroby nadciśnieniowej - bardzo ważne jest podjęcie leczenia. Jeśli chory cierpi na tzw. nadciśnienie tętnicze łagodne - lekarz częstokroć zaczyna kurację od tzw. niefarmakologicznych metod leczenia nadciśnienia, tj. przede wszystkim od analizy diety pacjenta i próby jej racjonalizacji. Również w trakcie leczenia tzw. jednoznacznego nadciśnienia tętniczego metody niefarmakologiczne są powszechnie stosowane, jako wspomagające. Po dłuższym czasie ich stosowania mogą niekiedy doprowadzić do normalizacji ciśnienia i odstawienia leków.
Dlaczego lekarze są przekonani do leczenia niefarmakologicznego?
Wynika to z ich doświadczenia w leczeniu chorych, jak też z udokumentowanych badań klinicznych. Wystarczy jednak powiedzieć, że lekarze Teksańskiego Instytutu Kardiologicznego (największy na świecie ośrodek leczenia chorób serca) - po przeprowadzeniu kilkuset tysięcy skomplikowanych zabiegów, takich jak: cewnikowanie serca, przeszczepy serca, „by passy", itp. ogłosili przesłanie nawołujące lekarzy i pacjentów do zastosowania niefarmakologicznych metod leczenia i profilaktyki nadciśnienia.
Jakie wskazania zaproponowali pacjentom lekarze z Teksasu?
Po pierwsze - uświadomienie pacjentowi, że to on sam odpowiada za swe zdrowie i w znacznej mierze za przebieg choroby. Wiąże się z tym szereg wskazań, których skuteczność zależy prawie wyłącznie od pacjenta. Składają się one na wysoce efektywną i zdrową metodę jaką jest niefarmakologiczne leczenie nadciśnienia:
- Normalizację wagi ciała
- Zaprzestanie palenia
- Ograniczenie spożycia alkoholu
- Ograniczenie spożycia soli
- Utrzymanie odpowiedniego spożycia potasu
- Utrzymanie odpowiedniego spożycia wapnia i magnezu
- Ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych
- Regularną aktywność fizyczną i stosowanie technik relaksacyjnych
- Regularność odpoczynku nocnego
Czy odchudzanie jest skuteczną metodą normalizacji nadciśnienia tętniczego?
Wg. znanego kardiologa prof. dr med. Andrzeja Kalicińskiego - gdy pacjenci chudną, to wraz z utratą 10 kg ciężaru ich ciała - ich ciśnienie skurczowe spada o 20 mm Hg, oraz rozkurczowe o 10-15 mm Hg . Niektórzy lekarze praktycy twierdzą, że jeśli się ma 18 - 24 kg nadwagi - to „zrzucenie ich" może doprowadzić ciśnienie do wartości prawidłowych. Zresztą korzystne jest każde, nawet niewielkie zmniejszenie masy ciała, u tych osób, gdyż może spowodować obniżenie nadciśnienia.
Czy nadwaga jest ważnym problemem dla osób z nadciśnieniem?
Zdecydowanie tak. U około 50% chorych na nadciśnienie stwierdza się nadwagę, która uznawana jest przez wielu lekarzy, za okoliczność sprzyjającą chorobie nadciśnieniowej. Badanie na dużej grupie chorych w Polsce wykazały, że rosnącym wartościom nadciśnienia tętniczego towarzyszy wzrost wagi ciała, a ponadto rosnący poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Te ostatnie symptomy zwiastują rosnące ryzyko miażdżycy, choroby wieńcowej oraz zawałów i udarów. Ponadto u tych osób zaobserwowano częściej, niż u osób zdrowych gorszy prognostycznie androidalny typ otyłości.
Należyta waga ciała - czyli od czego zacząć odchudzanie.
Przede wszystkim od ustalenia - jaką mamy nadwagę. Najprostszym ze znanych wzorem na obliczenie nadwagi jest to algorytm określający poprawną (należytą) wagę ciała:
WAGA POPRAWNA (W KG) = mój wzrost (w cm) - 100 (współczynnik przeliczeniowy) Np. dla 170 cm wzrostu - wynosi ona: 170 - 100 = 70 kg.
Jeśli mamy taki właśnie wzrost i wagę 90 kg - to nadwaga wynosi 20 kg.
Dla osób, które chcą precyzyjnie określić swą nadwagę i stopień zagrożenia nadciśnieniem podajemy na końcu tekstu metodę posługiwania się wskaźnikiem BMI - zalecanym przez Światową Organizację Zdrowia (FAO).
Na ile kalorii można sobie pozwolić?
W walce z nadwagą najważniejsze jest ustalenie - na ile kalorii w diecie możemy sobie pozwolić. Magiczną liczbą w walce z nadwagą jest powszechnie uznana dieta 1000 kalorii. Mniej kalorii w dziennej diecie rodzi ryzyko dla zdrowia. A więcej? Jeśli jesz potrawy zawierające np. 2500 kalorii i nie chudniesz, ani tyjesz - to oznacza, że jesteś kobietą średniego wzrostu o lekkiej nadwadze i normalnej przemianie materii. A więc jedz mniej i schudniesz !
Walka z nadwagą wymaga obiektywnego, nieprzekupnego sędziego.
Jest nim oczywiście waga. Ale nie jedna, lecz dwie. Pierwsza to waga do żywności. Może być najprostsza i tania lub droga, z komputerem obliczającym automatycznie kalorie w potrawach. Druga, waga do mierzenia ubytku nadwagi ciała. Bez ich pomocy nie sposób się odchudzać.
Będąc na diecie niskokalorycznej wystrzegajmy się wysokokalorycznych, zasobnych w kaloryczne węglowodany pokarmów.
Zwracajmy uwagę na słodycz owoców i warzyw. Starajmy się jeść niskowęglowodanowe: greifruty, kwaskowe jabłka, ogórki, paprykę, botwinę, pory, rzodkiewki, sałatę zieloną, natkę pietruszki, pomidory, szpinak. Unikajmy wysokokalorycznych bananów, winogron, kasz, makaronów, nadmiaru pieczywa, ziemniaków, grochu, soi, itp.
Czy możemy stosować zamienniki słodyczy?
Tak, jest możliwe zastąpienie cukru innymi środkami słodzącymi, najczęściej stosuje się substancje intensywnie słodkie, takie jak aspartam czy acesulfam-K, które są około 200 razy słodsze od cukru i zawierają niewiele kalorii. Wystarczy więc niewielki ich dodatek do uzyskania ulubionego smaku.
Zrzucanie kilogramów obciąża poważnie nasze zdrowie.
Bardzo ważne jest w związku z tym zapewnienie organizmowi niezbędnej ilości chudego białka, witamin i mikroelementów oraz odpowiednie zmniejszenie porcji węglowodanów i tłuszczów, (kasz, makaronów, tłustych mięs), jednak bez całkowitej eliminacji z diety chudego mięsa ryb i drobiu, czy niewielkich ilości gruboziarnistych kasz i chleba. Chorzy na cukrzycę i mający problemy z tarczycą mogą się odchudzać tylko pod nadzorem lekarza.
Planując posiłki starajmy się, aby było ich kilka - najlepiej pięć - równo rozłożone w czasie.
Trawienie też kosztuje kalorie i 5 małych posiłków to może być mniej niż trzy obfite. Jeśli pracujemy możemy przygotować sobie dwie porcje w specjalnych pojemnikach. Dzięki temu unikniemy wielu godzin przykrego poczucia głodu a organizm lepiej strawi mniejsze porcje pokarmu. Pamiętajmy przy tym, że więcej kalorii powinniśmy zjeść rano - mniej wieczorem.
Ważny jest dodatek witamin i mikroelementów,
zwłaszcza tych nieobecnych z produktów eliminowanych z naszej diety. tj. witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,E,D) i w ziarnach zbóż (witaminy z grupy B). Najlepiej używać preparatu wielowitaminowego zawierającego komplet minerałów przez 6 dni w tygodniu.
Czy odchudzać się szybko, czy powoli?
Przede wszystkim nie wolno chcieć od razu za dużo! Najlepiej tracić w każdym miesiącu od 1 do 1,5 kg. To tempo jest bezpieczne, jeśli zjada się codziennie co najmniej 1/4 kg owoców i 1/4 kg surówek z warzyw (zwłaszcza w/w niskowęglowodanowych, czyli niskokalorycznych) i wypija 1/2 litra chudego mleka (jogurtu, kefiru, maślanki.), chudy twaróg, itp. Dozwolone produkty mleczne mogą zawierać maksimum 0,5 % tłuszczu.
Czy picie jest dozwolone do woli?
Nie tylko dozwolone, lecz wręcz zalecane jest wypijanie codziennie przynajmniej 1,5 - 2 litry płynów. Najlepiej jeśli pijemy dużo wody mineralnej, niesłodzonych soków owocowych lub warzywnych, np. pomidorowego, słabej herbaty, itp.
Jedzmy zawsze siedząc, powoli, koncentrując się tylko na smaku potrawy.
Nie czytajmy, nie oglądajmy telewizji w trakcie jedzenia. Ta umożliwi dobre przeżucie i strawienie niewielkiej ilość kalorii, jaką konsumujemy. Dzięki temu w organizmie pozostaną wszystkie cenne składniki odżywcze a nie tylko kalorie - a wszystko lepiej strawimy i spalimy.