O zdrowiu

Płeć rodzi się w mózgu

Płeć rodzi się w mózgu

Tym, jacy jesteśmy, jak się zachowujemy, jak myślimy i czujemy, nie kieruje serce, lecz mózg. Natomiast na mózg, jego strukturę i funkcjonowanie, wpływ mają hormony. Skoro zarówno struktura mózgu, jak i hormony są u mężczyzn i kobiet różne, to nie powinno nas zaskakiwać, że mężczyźni i kobiety zachowują się odmiennie.

 

Zrozumienie dokładnych relacji między strukturą mózgu, hormonami i zachowaniami pozwoli nam zbliżyć się do rozwiązania niektórych z najbardziej fascynujących zagadek ludzkości. Stoimy dzisiaj u progu tego odkrycia.

 

Hormony

Pierwszy krok stanowiło ustalenie, że wpływ hormonów na mózg jest dwustopniowy. Podczas rozwoju mózgu w łonie matki hormony kontrolują powstawanie schematu sieci neuronów. Później, w okresie dojrzewania, hormony ponownie odwiedzą mózg, aby uruchomić sieć, którą wcześniej stworzyły. Ich działanie przypomina proces fotografowania: w łonie matki produkowany jest negatyw, który zostaje wywołany dopiero w momencie powrotu tych chemicznych nośników informacji w okresie dojrzewania. Różnice w zachowaniach ludzi uzależnione są od interakcji między hormonami a mózgiem.

W następnej fazie badań należało wykryć, czy różnice w zachowaniach kobiet i mężczyzn odpowiadają różnicom w strukturach ich mózgów. Pozwoliłoby to ustalić niepodważalne związki między hormonami, mózgiem i zachowaniem.

 

Trudne zadanie

Nawet nasza obecna wiedza na temat mózgu - najbardziej wyrafinowanego z naszych narządów - jest pod wieloma względami zaledwie elementarna. Funkcje mózgu zlokalizowane są w okrytej czaszką, półtorakilogramowej bryle tkanek o przygnębiającym wyglądzie ogromnego marynowanego orzecha włoskiego.

Mózgi kobiet są nieco mniejsze niż mózgi mężczyzn, ale wydaje się, że nie ma to żadnego znaczenia. Wyższe procesy myślowe mózgu - te właśnie, które odróżniają nas od innych zwierząt - ulokowane są w korze mózgowej, szarej łupinie parocentymetrowej grubości, okrywającej obie połowy mózgu.

 

Jaki model?

W różnych epokach przyrównywano mózg do różnych rzeczy. W wieku dziewiętnastym porównywano go z jednym z nowomodnych wówczas mechanicznych krosien, dziś natomiast nieuniknione jest myślenie o mózgu w kategoriach komputera.
Każdy nowy model mózgu przynosi nową hipotezę, która następnie zostaje odrzucona. Ale powoli, twierdzenie za twierdzeniem, polemika za polemiką, wyłania się zaakceptowany, sprawdzony przez czas zespół wniosków, który może nam posłużyć za podstawę zrozumienia zasad funkcjonowania mózgu.

Jak pracuje mózg?

Pierwsze wskazówki co do tego, jak pracuje mózg, pochodzą z badań nad zachowaniami ludzi, u których został on uszkodzony. Stwierdzono, że poszczególne obszary mózgu kontrolują określone funkcje.

Obecnie wiadomo już, że lewa strona mózgu odpowiada przede wszystkim za sprawności werbalne i za szczegółowe, uporządkowane przetwarzanie informacji. A więc mówienie, pisanie i czytanie są w znacznym stopniu pod kontrolą lewej półkuli mózgowej. Uszkodzenia lewej półkuli powodują wszelkiego rodzaju problemy językowe. Lewa strona kontroluje także logiczne, uporządkowane procesy myślowe.

Prawa półkula to centrum informacji wizualnych i relacji przestrzennych. Osoba z uszkodzoną prawą półkulą często traci poczucie kierunku, czasem nawet tak dalece, że gubi się we własnym domu. Strona prawa jest także odpowiedzialna za odbiór „ogólnego obrazu”, to znaczy podstawowych kształtów i wzorów. Kontroluje ona abstrakcyjne procesy myślowe i niektóre z naszych reakcji emocjonalnych.

Prawa półkula mózgu kontroluje lewą stronę ciała, a lewa półkula - prawą. Uszkodzenie lewej strony mózgu może spowodować paraliż prawej strony ciała. W dodatku to, co widzimy lewym okiem, przetwarzane jest w prawej półkuli mózgowej, a obraz z prawego oka - w lewej.

 

Co z różnicami?

Wczesna wiedza o tym, które obszary mózgu kontrolują jakie funkcje, pochodziła najczęściej z doświadczeń pola bitwy. Jedna z ujemnych stron tej metodologii, z naukowego punktu widzenia, wynika z faktu, że wojna to niemal wyłącznie męskie zajęcie, tak więc danych o kobietach było niewiele. Jak w wielu innych przypadkach, przyjęto wygodne założenie, że co jest prawdą w odniesieniu do mózgu męskiego, stosuje się także do mózgu kobiecego.

Odrębne badania nad mózgiem kobiecym przeprowadzono stosunkowo niedawno. Ale w tej chwili jest już jasne, że istnieją zasadnicze różnice między mózgami obu płci.

Pierwsze wskazówki, że tak jest, pojawiły się już jakiś czas temu. W ośrodku badawczym Bethesda w stanie Maryland psycholog Herbert Landsell odkrył, że uszkodzenie tych samych obszarów mózgu powoduje u kobiet i mężczyzn odmienne skutki.
Poddał on badaniom grupę epileptyków, którym usunięto wcześniej część mózgu - fragment prawej półkuli odpowiedzialny za kształt rzeczy i przynależną im przestrzeń.

Mężczyźni z uszkodzeniami prawej półkuli źle sobie radzili z testami dotyczącymi orientacji przestrzennej. Natomiast u kobiet o podobnych uszkodzeniach mózgu te same umiejętności ograniczone zostały w nikłym stopniu.

Mężczyźni, w przeciwieństwie do kobiet, stracili wszelką zdolność do wykonywania zadań przestrzennych w testach IQ.

Więcej o różnicach między mózgami piszemy w odrębnym artykule.