To, że można żyć bez wyrostka robaczkowego wiemy wszyscy. Czym jednak jest wyrostek robaczkowy? Czy jest potrzebny? Dlaczego tak często zdarza się nam zapalenie wyrostka robaczkowego? Jakie są objawy? Czym to grozi? Czy operacja jest konieczna? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć poniżej.
Wyrostek robaczkowy u człowieka wyrostek ma postać ślepo zakończonej cewki o zmiennej długości, najczęściej 8–10 cm, rzadko przekraczającej 20 cm. Leży w prawym dole biodrowym, lecz jego dokładne położenie jest wysoce zmienne osobniczo.
Wyrostek robaczkowy niby nie jest nam potrzebny, jak zwykło się mówić w wielu kręgach, a jednak dobrze go mieć. Stan zapalny objawia się u wszystkich w ten sam sposób. Zaczyna się od bólu brzucha i złego samopoczucia. Co więc powinniśmy wiedzieć o wyrostku robaczkowym?
Gdzie jest wyrostek robaczkowy?
Wyrostek robaczkowy znajduje się w dole prawej strony jamy brzusznej. Jednak nie u wszystkich ludzi wyrostek robaczkowy położony jest dokładnie w tym samym miejscu. Właśnie stąd czasem wynikają kłopoty z właściwą diagnozą jego stanu zapalnego. Po prostu boli nie tam, gdzie teoretycznie powinno boleć. Wyrostek jest dość długi, ma od 8 do10 cm, choć czasem dochodzi do 20 cm, ale wąski (ma zaledwie 3–7 mm średnicy) i zwykle zwisa swobodnie w obrębie prawego dołu biodrowego w kierunku miednicy mniejszej. Jednak u niektórych wyrostek bywa przesunięty i może być schowany np. za kątnicą albo za pęcherzem moczowym.
Czy wyrostek robaczkowy jest potrzebny?
Nie jest niezbędny do życia, ale czy spełnia jakąkolwiek funkcję w organizmie? Znaczenie wyrostka robaczkowego budziło i jeszcze nadal budzi sporo kontrowersji. Do niedawna uważano wyrostek za narząd szczątkowy, pozbawiony jakiejkolwiek funkcji. Między innymi z tego powodu w USA profilaktycznie wycinano tę odnogę jelitową, sądząc, że zapobiegnie to stanom zapalnym (ponieważ wyrostek jest niewielki, łatwo tu o niedrożność, która jest podstawą stanów zapalnych). Obecnie przypisuje mu się rolę bakteryjnego filtra, ważnego dla mechanizmów odpornościowych. Jest to możliwe dzięki umiejscowionym w wyrostku skupiskom tkanki limfatycznej, wytwarzającej przeciwciała. Na szczęście dziś nikt już nie usuwa wyrostka na wszelki wypadek. Jeżeli jednak, np. z powodu stanu zapalnego, trzeba go wyciąć, po operacji organizm funkcjonuje zupełnie normalnie.
Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego
Stan zapalny występuje o osób w różnym wieku, najczęściej jednak między 10 a 30 rokiem życia. Ryzyko zachorowania u dzieci jest wyższe niż u dorosłych. Przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego nie są do końca znane. Jako najbardziej prawdopodobne podaje się: obecność pasożytów, ucisk wyrostka, zagięcie, infekcje bakteryjne i zakażenia wirusowe, przerost tkanki chłonnej (u dzieci), zamknięcie światła wyrostka przez kamień kałowy.
Zapalenie wyrostka może być również skutkiem procesu zapalnego toczącego się w innym miejscu organizmu. Zakażenie może przejść z innych odcinków jelit albo wraz z krwią z innych narządów. Najczęściej jednak do stanu zapalnego dochodzi wówczas, gdy wyrostek mechanicznie się skręci, nastąpi jego znaczny obrzęk, zatkają go twarde masy kałowe lub jakieś ciało obce (np. połknięty drobny przedmiot).
Przebieg stanu zapalnego wyrostka robaczkowego
U około 70 procent chorych zapalenie przebiega typowo. Zaczyna się od złego samopoczucia i bólu w okolicy pępka, w nadbrzuszu. Ból szybko narasta i koncentruje się w dole brzucha, po prawej stronie. Nasila się podczas kaszlu czy poruszania się, łagodnieje, gdy chory leży na lewym boku z podkurczonymi nogami. Potem zwykle dołączają się nudności, wymioty, rośnie temperatura. Może pojawić się biegunka (częściej u dzieci) lub zaparcie (częściej u dorosłych). Lekarz, badający chorego, uciska okolice prawego dołu biodrowego, bo to najbardziej bolesne miejsce przy zapaleniu wyrostka. Przy ostrym stanie zapalnym bardziej boli, gdy lekarz odrywa ręce od brzucha, niż gdy go uciska. Może też poprosić o podniesienie do pionu prawej nogi – ból narasta. Przy nietypowym położeniu wyrostka – np. za pęcherzem moczowym – mogą dominować dolegliwości ze strony układu moczowego, m.in. parcie na pęcherz, częste oddawanie moczu.
Typowe objawy w punktach:
- tępe, stopniowo zaostrzające się i trudne do zlokalizowania bóle początkowo okolic nadbrzusza, następnie podbrzusza, które z czasem przemieszczają się do prawego dołu biodrowego,
- ból zwiększający się przy zgięciu prawej nogi, przy próbach poruszania się, głębszych oddechach i kaszlu,
- bolesność uciskowa,
- ból przy badaniu per rectum (przez odbytnicę),
- utrata apetytu,
- stan podgorączkowy,
- nudności i wymioty (nie zawsze).
Leczenie
W związku z faktem, że nie istnieje tak zwane przewlekłe zapalenie wyrostka chory ma albo ostre zapalenie, albo objawy u niego występujące nie są związane z wyrostkiem. Jeśli lekarz podejrzewa stan zapalny, powinien skierować pacjenta do szpitala, bo choroba ta wymaga szybkiej operacji z tzw. wskazań pilnych.
Zapalenie wyrostka robaczkowego lekarze dzielą na pięć etapów. Najmniej groźny jest etap pierwszy (tzw. zapalenie nieżytowe), zaś najbardziej groźny – piąty (przedziurawienie czyli perforacja wyrostka z wydostaniem się mas kałowych do jamy brzusznej i zapaleniem otrzewnej). Poczynając już od trzeciego etapu (tzw. zapalenie ropowicze) stan pacjenta jest na tyle poważny, że trzeba go jak najszybciej przewieźć do szpitala na operację.
Wyrostek usuwa się tylko tradycyjną techniką, czyli z otwarciem powłok brzusznych. Jeśli jednak proces zapalny nie jest zbyt zaawansowany (pierwszy, drugi etap choroby), lekarz może zdecydować się na operowanie techniką laparoskopową. Bywa jednak i tak, że po wprowadzeniu narzędzi do jamy brzusznej, okazuje się, że np. stan wyrostka jest poważniejszy niż wynikało to z wcześniejszych badań i może dojść do jego pęknięcia (perforacji). Wtedy już w trakcie zabiegu zmienia się technikę operacyjną – laparoskopię zastępuje się techniką tradycyjną.
UWAGA!
Powikłaniami nierozpoznanego lub nie w porę leczonego zapalenia wyrostka robaczkowego może być naciek, a następnie ropień okołowyrostkowy. Bardzo poważne, zagrażające życiu konsekwencje ma pęknięcie ściany wyrostka robaczkowego w stanie zapalnym, czyli tak zwane zapalenie rozlane. Może spowodować zapalenie otrzewnej i ciężkie zakażenie jamy brzusznej. Znane są także przypadki nowotworu wyrostka, guza zwanego rakowiakiem. Jest to nowotwór potencjalnie złośliwy.
Boli? Nie czekaj. Odwiedź lekarza. USG możesz zrobić dość szybko.