Asertywność nie jest cechą wrodzoną. Jest raczej rezultatem doświadczeń z różnych sytuacji z różnego sposobu przeżywania i reagowania na komunikaty. U poszczególnych ludzi jest czymś zmiennym i zależy od sytuacji.
Można z łatwością wyrazić asertywnie swoje uczucia i prawa wobec partnerów procesu komunikowania się, zaś w innych sytuacjach odczuwać paraliżującą trudność w byciu samym sobą wobec innych osób. Szczere wypowiadanie swoich subiektywnych poglądów jest w komunikowaniu się działaniem wartościującym, wzbogacającym, niezależnie od tego, czy wypowiadający ma te same poglądy co partner, a jest szczególnie cenne, gdy wyrażamy poglądy mało popularne. Jest to także pewien sposób na kształtowanie opinii publicznej. A. Kostecka przytacza klasyczne wyniki nad asertywnością.
Aby człowiek był w pełni samodzielny w kontaktach z innymi ludźmi powinien zachowywać się asertywnie w następujących sytuacjach:
- gdy wyraża uczucia pozytywne, takie jak:
- sympatię, miłość, uznanie, mówi i przyjmuje komplementy,
- prosi o pomoc,
- rozpoczyna rozmowę,
- wyraża uznanie;
- gdy wyraża uczucia negatywne, takie jak:
- uzasadnioną przykrość,
- odczuwanie bólu,
- irytację;
- gdy upomina się o swoje prawa, takie jak:
- możliwość składania skarg,
- prawo do odmowy,
- prawo do wyrażania własnych opinii.
Aby postępować asertywnie należy trzymać się następujących siedmiu zasad:
- Znaj swoje prawa:
- prawo do posiadania opinii i wyrażania jej,
- prawo do tego, aby być wysłuchanym,
- prawo do powiedzenia "nie",
- prawo do godnego traktowania,
- prawo do proszenia o to czego potrzebujesz;
- Wiedz, co chcesz powiedzieć. Będziesz wyglądał na pewnego siebie, jeżeli wiesz co chcesz, i wiesz, jak to powiedzieć;
- Powiedz to, nie wahaj się i nie klucz wokół tematu. Po prostu powiedz, co chcesz powiedzieć;
- Bądź rzeczowy – powiedz dokładnie, czego chcesz lub czego nie chcesz, aby uniknąć niejasności. Zbyt długie wyjaśnienia lub tłumaczenia osłabiają twoją pozycję. Zacznij zdanie od "Ja...";
- Powiedz to najszybciej jak można. Nie pozwól, aby upłynęło zbyt wiele czasu, ponieważ czas tworzy bariery. Z drugiej strony nie mów, gdy jesteś bardzo wzburzony. Poczekaj, aż ci minie złość, czy gniew;
- Patrz na osobę, do której mówisz. Ludzie czują się bezpieczniej, gdy utrzymują ze sobą kontakt wzrokowy. Osoba, która nie czuje się zagrożona, chętniej cię wysłucha;
- Wyglądaj na zrelaksowanego. Przekazujesz zaniepokojenie, przestępując z nogi na nogę lub prezentując "kamienną twarz".
W komunikowaniu się sukcesy odnoszą przede wszystkim osoby asertywne, gdyż trudno je do czegoś zniechęcić, potrafią mówić za siebie, a nie za innych oraz wiedzą czego chcą.
Asertywności, jak i wielu innych umiejętności, można się nauczyć.
Tu można zalecić doskonalenie się w opracowywaniu i odgrywaniu ról w sytuacjach, w jakiej ktoś może się znaleźć np. na drodze kariery zawodowej. Podkreślić przy tym należy, iż doskonalenie postaw asertywnych winno być celem nie tylko menedżerów ale i ich współpracowników. Brak tej pożądanej cechy u jednej ze stron procesu komunikowania się utrudnia lub wręcz uniemożliwia ten podstawowy proces zarządzania.