O zdrowiu

Badania

Badaj się!

Każdy wie, lepiej zapobiegać niż leczyć, a leczyć najłatwiej i najskuteczniej we wczesnym stadium choroby. Ta oczywista prawda nie bardzo przystaje do codziennej praktyki. Niestety, jesteśmy społeczeństwem, które nie bardzo dba o swoją kondycję zdrowotną, obowiązkowe badania okresowe w zakładzie pracy nie rozwiązują wszystkich problemów i nie dotyczą wszystkich.

 

Może czas pomyśleć o profilaktyce. A potem już tylko utrwalać nawyk systematycznego dbania o zdrowie. Uwaga ta odnosi się zwłaszcza do panów, którzy bardziej dbają o stan techniczny silnika swego samochodu niż o własny motor biologiczny. I niektórych do lekarza nierzadko doprowadzać muszą zdesperowane żony.

 

Zęby

Stan uzębienia wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Nieleczone nie tylko bolą i są przyczyną przykrego zapachu z ust, ale stanowią źródło infekcji, która może przenieść się na inne, nieraz bardzo odległe narządy ciała. Mogą powodować bóle głowy, choroby nerek, serca, żołądka. Dlatego utrzymanie zębów w należytym stanie jest podstawą naszego zdrowia. Kontrolować powinniśmy je przynajmniej raz w roku, a najlepiej - 2 razy. Wizyty u dentysty należy zacząć od wczesnego dzieciństwa. Mleczne zęby należy koniecznie leczyć. Ich przedwczesne wyrywanie powodować może wady zgryzu i nieprawidłowe formowanie się właściwego uzębienia.

 

Wzrok

Niestety, z wiekiem się pogarsza i ten fakt często do nas nie dociera. Osłabienie wzroku postępuje powoli, nomen omen, niezauważalnie. Kiedy nękają nas uporczywe bóle głowy i przyłapujemy się na tym, że przy czytaniu drobnych literek mrużymy oczy, to znak, że należy udać się do okulisty. Po zbadaniu ostrości wzroku i badaniu komputerowym specjalista postawi diagnozę, zdecyduje, czy potrzebne będą okulary i ustali termin następnej wizyty kontrolnej.

 

Serce i układ krążenia

Na chorobę wieńcową, niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze częściej zapadają mężczyźni. Jednak przypadłości te przestały już być ich domeną, bo coraz więcej kobiet dotrzymuje im kroku. Mężczyźni po 25. roku życia i kobiety po przekroczeniu 35. lat, powinni raz na rok wykonać EKG, zbadać poziom cholesterolu i jego frakcji HDL i LDL w surowicy krwi i koniecznie zmierzyć ciśnienie. Dotyczy to szczególnie osób otyłych, palących papierosy i nielubiących aktywnego wypoczynku.

Wcześnie wykryte odchylenia od normy często można wyrównać zmianą diety i trybu życia lub utrzymać pod kontrolą za pomocą odpowiednich dawek leków. O postępowaniu zadecyduje lekarz, który po zbadaniu pacjenta i przeprowadzeniu wywiadu na temat jego zdrowia i chorób w rodzinie postawi odpowiednią diagnozę.

 

Płuca

Nie sprzyja im zanieczyszczone powietrze, czynne i bierne palenie, wszechobecne alergeny. Powraca też gruźlica, niegdyś trzymana w ryzach dzięki szczepieniom.

Zdjęcia rentgenowskie zwane „małym obrazkiem" wykrywają jedynie bardzo zaawansowane zmiany. Dla systematycznej kontroli zalecane jest prześwietlanie płuc w dużym formacie, co 2-3 lata. Palacze powinni robić to koniecznie co roku. A jeśli u któregoś pojawi się uporczywa chrypka, utrzymująca się przez 2-3-tygodnie bez przerwy, należy przeprowadzić badania laryngologiczne. Rtg klatki piersiowej pozwala ocenić miąższ płuc, strukturę oskrzeli, a także kształt serca i dużych naczyń. Dawka promieni jest zupełnie nieszkodliwa. Jednak kobiety w ciąży, na wszelki wypadek, nie powinny się prześwietlać, gdyż promieniowanie mogłoby okazać się niebezpieczne dla dziecka.

 

Tarczyca

Skłonność do chorób tego gruczołu ma często charakter rodzinny. Nadczynność lub niedoczynność tarczycy znacznie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Najczęstszym sygnałem, że dzieje się coś złego jest jej powiększenie, czyli tzw. wole, widoczne lub wyczuwalne dotykiem. Należy wówczas udać się bezzwłocznie do lekarza. Tarczyca wpływa na funkcjonowanie całego organizmu i jej schorzenia mogą dawać bardzo różnorodne objawy. Czynność tarczycy bada się za pomocą testów określających poziom jej hormonów - trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4) - w surowicy krwi. Oznacza się też poziom tyreotropiny (TSH), hormonu przysadki mózgowej, sterującego pracą tarczycy. Ocenę struktury gruczołu rozpoczyna się zwykle od badania USG.

 

Trzustka

Wydziela soki trawienne oraz hormony - insulinę i glukagen - które regulują gospodarkę i przemianę cukrów w organizmie. Zaburzenia w funkcjonowaniu tych hormonów prowadzą do cukrzycy. Jest to podstępna, przewlekła choroba, grożąca licznymi powikłaniami. Wielu cukrzyków nie zdaje sobie sprawy z tego, że na nią zapadło. Dlatego bardzo ważne jest jej wczesne wykrycie. Odpowiednia kontrola pozwala prowadzić w miarę normalny tryb życia.

Wszyscy, a zwłaszcza osoby mające cukrzyków w najbliższej rodzinie, powinni raz do roku sprawdzać poziom glukozy we krwi. W razie stwierdzenia odchyleń od normy konieczne jest wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą. Polega on na porównaniu poziomu glukozy we krwi na czczo i po wypiciu specjalnego słodkiego płynu.

 

Nerki i drogi moczowe

Funkcjonowanie filtrów naszego ciała możemy ocenić przez badanie moczu. Jest to jedno z najstarszych w historii medycyny badań analitycznych. Badanie ogólne moczu daje pojęcie nie tylko o pracy nerek, ale i całego organizmu. Na całym świecie wykonuje się je rutynowo, zarówno jako element badań przesiewowych, jak i podstawowe badanie diagnostyczne w wielu chorobach. Kontrolne badanie moczu powinniśmy przeprowadzać raz do roku.

 

Piersi

Rak piersi u mężczyzn zdarza się rzadko. Choroba ta dotyczy prawie wyłącznie kobiet. Podstawą profilaktyki raka piersi jest ich jak najczęstsza kontrola. Każda kobieta powinna sama badać sobie piersi raz na miesiąc, najlepiej zaraz po menstruacji. To powinien być nawyk wyuczony od wczesnej młodości.

Domagać się tego badania należy także przy wszystkich badaniach kontrolnych u ginekologa lub lekarza rodzinnego. W razie wykrycia jakichkolwiek zmian, zgrubień lub guzów, trzeba zrobić USG lub mammografię (badanie rentgenowskie).

Ryzyko zachorowania na raka piersi rośnie wraz z wiekiem. Kobiety po 40. roku życia powinny bezwzględnie raz do roku robić badania kontrolne, USG lub mammografię, zwłaszcza jeśli w rodzinie zdarzały się przypadki takich nowotworów.

 

Układ rozrodczy

Ten akapit dotyczy oczywiście wyłącznie pań. Ginekologa w miarę regularnie odwiedzają kobiety w ciąży. Potem, niestety, wizyty stają się sporadyczne albo następują dopiero wówczas, gdy nasilające się bóle informują o zaawansowanej chorobie. Gdy - bywa - na ratunek jest już za późno.

Wielu tragediom można zapobiec, wykonując co roku badania cytologiczne szyjki macicy. Rak szyjki można stosunkowo łatwo wykryć we wczesnym stadium, kiedy jest jeszcze w pełni uleczalny. Podczas badania ginekologicznego lekarz może też wykryć mięśniaki na macicy i guzy przydatków. Ocenę macicy i jajników bardzo ułatwia USG, zwłaszcza wykonywane sondą dopochwową.

 

Prostata

Ten akapit dotyczy oczywiście wyłącznie panów. Problemy z prostatą, czyli gruczołem krokowym, zaczynają się po przekroczeniu tzw. smugi cienia. Jeżeli mężczyzna po czterdziestce miewa problemy z oddawaniem moczu, powinien niezwłocznie udać się do lekarza. Mogą to być przejściowe kłopoty ze zdrowiem, wynik przeziębienia, ale może to być sygnał, że gruczoł się powiększa. Konieczne jest badanie USG i niezbyt miłe badanie urologiczne.

 

Program minimum

Raz do roku:

  • stomatolog
  • morfologia krwi
  • badanie ogólne moczu
  • rtg klatki piersiowej u palaczy
  • ginekolog (cytologia i badanie piersi)

Raz na 2-3 lata:

  • rtg klatki piersiowej u niepalaczy

Inne badania

  • Morfologia krwi - określa ilość białych i czerwonych krwinek oraz płytek krwi, poziom hemoglobiny i hematoktyt, czyli gęstość krwi, a także objętość krwinki czerwonej, stężenie i zawartość w niej hemoglobiny. Najczęściej służy do wykrywania niedokrwistości, czyli anemii.
  • Rozmaz (wzór) białych krwinek - umożliwia dokładną klasyfikację poszczególnych rodzajów białych krwinek. Badanie to jest przydatne w rozpoznawaniu alergii, zakażeń pasożytniczych i chorób nowotworowych.
  • OB, czyli odczyn Biernackiego - oznacza prędkość opadania krwinek czerwonych w osoczu. Podwyższony świadczy o stanie zapalnym w organizmie, ale nie wskazuje jego umiejscowienia. Nie jest więc testem specyficznym dla żadnej choroby.
  • Posiewy bakteriologiczne - służą do identyfikacji bakterii i innych drobnoustrojów znajdujących się w określonym miejscu (np. pęcherzu moczowym, gardle, pochwie). Posiewy robi się z krwi, moczu i innych wydzielin.
  • Dostępność badań kontrolnych została znacznie ograniczona wskutek zmian, jakie przyniosła reforma zdrowia. Następująca teraz reforma reformy rzecz dodatkowo gmatwa i nie za bardzo wiadomo, co się nam należy. Warto jednak namawiać lekarza, aby regularnie kierował nas na podstawowe badania. Ich koszt pokrywa kasa chorych. Przynajmniej powinna.