Finalną częścią jelita grubego jest tzw. kanał odbytu. W kanale odbytu błona śluzowa jelita grubego przechodzi w skórę. O ile błona śluzowa okrężnicy jest niewrażliwa na ból - to finalna część kanału odbytu jest wyłożona skórą. Skóra ta jest gęsto unerwiona i bardzo wrażliwa na bodźce bólowe.
Granica pomiędzy błoną śluzową a skorą nie jest prosta, lecz „karbowana". Stożki skórne, sięgające do błony śluzowej tworzą tzw. krypty (rodzaj kieszeni, czy szczeliny skórnej). W dnie tych podłużnych, sięgających aż do zwieracza odbytu szczelin może się zbierać płyn, stolec, lub małe ciała obce z pokarmów (pestki, kawałki kości,itp.). Zaleganie ciał obcych, zaparcia mogą powodować lokalne zapalenia odbytu.
Szczelina odbytu
Szczelina odbytu jest dolegliwością objawiającą się silnym bólem. Powstaje wskutek mechanicznego uszkodzenia- np. pęknięcia wrażliwych na ból struktur skórnych wyściełających końcowy odcinek kanału odbytu. Może być wynikiem specyficznego wysiłku fizycznego, przewlekłych zaparć, stosunków analnych, czy choćby siedzącego trybu życia.
Objawy szczeliny odbytu
Pęknięcie skóry w kanale odbytu powoduje obok silnego bólu - pieczenie i świąd. Zwłaszcza w sytuacji oddawania stolca. Chory odczuwa silny ból podczas wypróżnienia, może wystąpić również skurcz mięśni zwieracza odbytu. W miarę upływu czasu częstotliwość nawrotów zwiększa się. Zaniedbanie leczenia może doprowadzić do stanu przewlekłego i rozwoju guza w kanale odbytu lub zwężenia odbytu. Wówczas oddanie stolca staje się trudne i bardzo bolesne. Nasila się ból, pieczenie i świąd oraz pojawiają się krwawienia z odbytu.
Leczenie szczeliny odbytu
Nie ma lepszej metody leczenia niż zapobiegania chorobie. Toteż jeśli uszkodzenia mechaniczne kanału odbytu nie są duże można stosować środki stosowane w profilaktyce hemoroidów oraz dbać o codzienne wypróżnienie i higienę. Jednak w sytuacji częstych nawrotów choroby, występujących pomimo leczenia zachowawczego konieczny może być zabieg operacyjny. Lekarz przeprowadzi wówczas zabieg rozciągania zwieraczy odbytu (w znieczuleniu). Gdy po kilku dniach ból ustąpi - należy wykonać badanie proktologiczne dla ustalenia skutków zabiegu i wykluczenia chorób towarzyszących.
Zapalenie odbytu
Jeśli ciało obce zalega w kieszeni skórnej kanału odbytu (krypcie) może w tym miejscu rozwinąć się zapalenie odbytu. Stan zapalny może objąć kanał gruczołów i sięgnąć do mięśni zwieracza odbytu. W ten sposób zaczyna się wiele chorób odbytu. Inną przyczyną zapaleń może być niewłaściwa dieta, zawierająca zbyt mało włóknika roślinnego.
Jakie choroby odbytu wywołują zapalenie i ból?
Zapalenie może towarzyszyć różnym chorobom odbytu - od zmian skórnych alergicznych, poprzez stany zapalne fałd brzeżnych odbytu - do zmian nowotworowych (kłykciny, ropnie, polipy, raki). W przypadku, gdy głównymi dolegliwościami pacjenta są bóle, należy wykluczyć inne jego przyczyny m.in.: ropień, przetokę, zakażenie gruczołów odbytowych.
Objawy i skutki zapalenia
Stan zapalny odbytnicy odczuwamy, początkowo jako świąd, później, jako ból. O ile bowiem błona śluzowa okrężnicy jest niewrażliwa na ból - to kanał odbytu, jak też jego skóra jest gęsto unerwiona i bardzo wrażliwa na bodźce bólowe. Przewlekłe zapalenia odbytnicy są przyczyną mazania i wydzieliny brudzącej bieliznę. Innymi objawami stanów chorobowych odbytnicy mogą być: zaczerwienienie, wyciek treści śluzowej, ropnej, obrzęk, wypadanie hemoroidów i krwawienia. Nie podjęcie leczenia może doprowadzić do powikłań - w postaci wspomnianych guzków i guzów odbytu, które potęgują rozwój choroby zapalnej i zmian nowotworowych.
Leczenie stanu zapalnego odbytu
Sposób leczenia jest ściśle związany z rozpoznaniem i przyczyną zmian zapalnych. Jeśli mamy do czynienia ze stanem zapalnym odbytnicy powikłanych wstępną fazą hemoroidów, tj. - powiększeniem się splotu naczyniowego, bez ich wypadnięcia i krwawień - leczenie jest analogicznej jak w przypadku choroby hemoroidalnej.
Leczenie zapalenia odbytu spowodowanego alergią
W przypadku zapalenia spowodowanego uczuleniem np. na środki kosmetyczne, piorące, mydło itp - stosuje się miejscowe środki przeciw alergiczne w postaci maści, czy kremy lub ogólne (tabletki).
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne stosuje się w przypadku rozpoznania guzków, guzów, kłykciny znacznie przerosniętych fałd brzeżnych odbytu, itp.