Pojęcie uzależnienia od kofeiny, czyli kofeinizmu zależy od ilości spożywanej kofeiny. O kofeinizmie mówimy, kiedy jej ilość w pokarmach i płynach w czasie dnia przekracza 750 mg.
Zawartość kofeiny w produktach spożywczych
Przykładowo, szklanka (250 ml) parzonej kawy zawiera ok. 200 mg kofeiny, szklanka kawy rozpuszczalnej o połowę mniej, tj. ok. 100 mg. Ta sama objętość kawy bezkofeinowej zawiera tylko 5 mg kofeiny, tyle samo co szklanka kakao. Kofeinę spożywamy również w herbacie. Szklanka parzonej herbaty zawiera ok. 100 mg kofeiny. Tabliczka mlecznej czekolady (100 g) to ok. 20 mg kofeiny. Puszka Coca-coli zawiera o 15 mg kofeiny więcej niż puszka Pepsi-coli (odpowiednio 35 i 20 mg).
Kofeinistą jest więc przykładowo osoba, spożywająca dziennie 3 szklanki kawy parzonej lub 6 szklanek kawy rozpuszczalnej lub parzonej herbaty, lub 20-30 puszek Coca-coli lub Pepsi-coli. Liczby te maleją przy łączeniu ze sobą wymienionych produktów.
Czy kofeina uzależnia?
Otóż wydaje się, że tak. Nagłe odstawienie kofeiny spożywanej nawet w średniej ilości może powodować depresję, lęk, zmęczenie, wzrost pragnienia, bóle głowy i zwiększone przyjmowanie środków przeciwbólowych. Nadużywanie kofeiny może więc być dużym problemem, a osoba uzależniona może mieć problemy z odstawieniem lub kontrolą ilości spożywanej kawy lub herbaty.
Skutki nadużywania kofeiny
Opisano bardzo wiele objawów, które towarzyszą nadużywaniu kofeiny. Umiarkowane ilości mogą powodować zwiększenie ilości wydalanego moczu, lekkie drżenie, łagodny lęk i wzrost wytrzymałości mięśni szkieletowych. Już 150 mg kofeiny (szklanka herbaty i pół tabliczki czekolady) spożyte przed snem może wywołać trudności w zasypianiu oraz spłycenie snu i poranne zmęczenie.
Objawy, towarzyszące spożywaniu dużych dawek to np. przewlekła bezsenność, lęk, niepokój, napięcie, pobudzenie, osłabienie koncentracji uwagi, zmieszanie, dezorientacja, zawroty głowy, zaczerwienienie twarzy, wzrost ciśnienia i temperatury ciała, nudności i wymioty, wzrost częstości oddechów. W skrajnych przypadkach dochodzić może do halucynacji wzrokowych i słuchowych, majaczenia, paranoi oraz napadów panicznego lęku.
Kofeina a choroby psychiczne
Spożywanie dużych ilości kawy i herbaty staje się problemem u chorych psychicznie przyjmujących niektóre leki przeciwdepresyjne i neuroleptyczne. Leki te mogą powodować objaw niepożądany pod postacią suchości w ustach.
Uważa się, że przyjmowanie kofeiny w niektórych chorobach psychicznych może powodować pogorszenie stanu chorych i nasilenie objawów chorobowych. Kofeinizm może nasilać lub nawet prowokować wystąpienie zaburzeń psychicznych! Donoszono na przykład, że już 70 mg kofeiny (szklanka herbaty) przyjęte przez osobę chorą na schizofrenię powodowało pobudzenie i nasilenie objawów psychotycznych. Nadużywanie kofeiny w schizofrenii powoduje, że chory gorzej reaguje na leki. Należy mieć świadomość, że osoba nadużywająca kofeiny może prezentować objawy zaburzeń lękowych, które znikną po usunięciu z diety nadmiernych ilości kofeiny.
Jak uwolnić się od kofeinizmu?
Po pierwsze należy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy przyjmuje się nadmierne ilości kofeiny, tj. powyżej 750 mg dziennie. Jeżeli tak, warto zdać sobie sprawę z negatywnych skutków kofeinizmu oraz korzyści płynących ze zwalczenia nałogu.
Kolejnym krokiem jest rozpoznanie źródeł kofeiny i jej ilości zawartej w poszczególnych produktach spożywczych. Jest to pomocne w zmniejszeniu nieświadomego nadużywania kofeiny. Z powodu ryzyka wystąpienia objawów z odstawienia zaleca się stopniowe odstawianie produktów zawierających kofeinę. Kawę parzoną zastępuje się rozpuszczalną, rozpuszczalną zaś bezkofeinową.
Na wczesnych etapach odzwyczajania się warto przestrzegać pór picia kawy (bezkofeinowej), do których jesteśmy przyzwyczajeni.
W przypadku wystąpienie bólów głowy (objaw występujący u połowy osób odzwyczajających się) zalecane są środki przeciwbólowe (nie zawierające kofeiny!!!).
W końcu należy postawić sobie cel, do którego dążymy. Nie ma konieczności zupełnego wyeliminowania kofeiny z diety. Może to być ograniczenie ilości napojów kofeinowych do określonych posiłków (drugie śniadanie, podwieczorek) lub też pory dnia, na przykład po przebudzeniu się.