Żyć Dobrze

Kompleks Edypa

Kompleks Edypa

Gdy dziecko spostrzega, że do miłości kochanej przez nie matki pretenduje również ojciec, budzący jego podziw i lęk, powstaje w jego świadomości pewne załamanie zwane kompleksem Edypa. Opiera się on na podświadomej, stłumionej skłonności płciowej do matki i lęku przed odwetem ojca jako rywala, budzącego nieuświadomioną wrogość syna.

 

Zacznijmy jednak od informacji ogólnych dotyczących kompleksów niszczących często życie, zarówno mężczyzn, jak i kobiet.

Według psychoanalizy kompleksy to nieuświadamiane, silne przeżycia emocjonalne, zwykle z okresu wczesnego dzieciństwa, stale wpływające na zachowanie. Mogą być przyczyną zaburzeń oraz determinować nieprawidłowy rozwój osobowości. Psychoanalitycy często nadają kompleksom nazwy postaci mitologicznych lub literackich (np. tytułowy kompleks Edypa).

Przepojone wstydem lub lękiem poczucie niższej wartości wobec innych, połączone z wygórowanymi lub niespełnionymi ambicjami powoduje nieśmiałość, skłonność do wycofywania się z kontaktów z innymi ludźmi, ograniczania aktywności nawet w dziedzinie luźno związanej ze źródłem kompleksu. Czasem prowadzi to do nadmiernej agresywności o charakterze kompensacyjnym.

 

Najbardziej znane to:

  • kompleks amazonki,
  • kompleks Damoklesa,
  • kompleks Elektry,
  • kompleks Kasandry,
  • kompleks Klitajmestry,
  • kompleks kastracyjny,
  • kompleks małego członka,
  • kompleks Pallas Ateny,
  • kompleks Prometeusza,
  • kompleks Quasimodo.

 

Porównując z mężczyznami, ilość kompleksów seksualnych kobiet jest znacznie większa. U mężczyzn najczęściej występuje kompleks małego członka, rzadziej natomiast inne.

 

Istnieją dwa rodzaje kompleksów. Pierwszy typ, bardziej powszechny, polega na poczuciu niższej wartości wobec innych, na rozbieżności między Ja idealnym a realnym. Jego źródłem jest najczęściej okres dojrzewania, kiedy porównujemy się z rówieśnikami, wzorcami lansowanymi przez modę i kulturę masową - bardzo silnie wobec kobiet. Innym źródłem kompleksów mogą być oceny uzyskane od partnera seksualnego. U kobiet częste są kompleksy: zbyt małego biustu, "małej seksowności", owłosienia łonowego, budowy genitalnej, sylwetki, za dużego biustu, nóg.

Kompleksy tego rodzaju, poza poczuciem niższości, mogą tłumaczyć różnorodne problemy w życiu seksualnym i niepowodzenia w nawiązywaniu kontaktów z płcią przeciwną. Trwałość kompleksów zależy m.in. od więzi partnerskiej. Jeżeli satysfakcja z tej więzi jest wysoka, a partner dostarcza pozytywnych wzmocnień co do atrakcyjności partnerki, to ciężar kompleksu bywa mniejszy lub kompleks przestaje być problemem. Zdarza się jednak, że kompleks jest trwały i to niezależnie od postawy partnera.

 

Tytułowy kompleks Edypa

Według psychoanalizy występuje on u dzieci płci męskiej, między 3 a 6 rokiem życia. Dziecko wtedy spostrzega, że do miłości kochanej przez nie matki pretenduje również ojciec, budzący jego podziw i lęk. Kompleks ten opiera się na podświadomej, stłumionej skłonności płciowej do matki i lęku przed odwetem ojca jako rywala, budzącego nieuświadomioną wrogość syna.

Aby chłopiec prawidłowo mógł się rozwinąć musi przezwyciężyć ten kompleks przez stłumienie tendencji narcystycznych oraz zaakceptowanie ojca jako osoby oraz symbolu. W ten sposób chłopiec po raz pierwszy buduje trwałe i silne zapory moralne, ulega ojcu, a tym samym również autorytetowi, religii i wiedzy (u dziewczynek odpowiednikiem jest kompleks Elektry).

Wywodzi się on ze znanego greckiego mitu o synu króla Teb Lajosa i Jokasty. W najpopularniejszej wersji mitu Apollo ostrzegł Lajosa przed spłodzeniem syna, któremu było przeznaczone zabić swego ojca i poślubić matkę. Kiedy Jokasta urodziła syna, król Lajos nakazał porzucić go w górach. Tam znalazł go pasterz i zaniósł do bezdzietnych władców Koryntu. Wychowali chłopca i nadali mu imię Edyp, co znaczy opuchłonogi, gdyż przed porzuceniem Lajos kazał przebić niemowlęciu stopy gwoździem.

Edyp gdy dorósł odwiedził delficką wyrocznię, gdzie usłyszał, że zabije ojca oraz poślubi matkę. Myśląc więc o swoich przybranych rodzicach, przerażony uciekł z Koryntu. W drodze nie dość szybko uskoczył przed wozem Lajosa, pokłócili się, doszło do bójki, w czasie, której nieświadomie popełnił ojcobójstwo.

Gdy Edyp dotarł do Teb okazało się, że miasto nęka straszliwy potwór - Sfinks, który zadaje mieszkańcom zagadki, a potem ich zjada. Brat Jokasty postanowił, że odda rękę pięknej wdowy temu, kto uratuje miasto od nieszczęścia. Sfinks zadał więc zagadkę Edypowi - jakie stworzenie chodzi rano na czterech nogach, w południe na dwóch, zaś wieczorem na trzech? Edyp odgadł zagadkę - odpowiedział, że to człowiek, ponieważ jako niemowlę raczkuje, potem chodzi, a na starość musi podpierać się laską - w ten sposób został królem Teb i pojął Jokastę za żonę. Mieli 2 synów i 2 córki. Po latach na miasto spadła zaraza i głód. Wyrocznia objawiła, że tak będzie dopóki nie odnajdzie się zabójca Lajosa. Edyp przeprowadził śledztwo i odkrył straszliwą prawdę. Zhańbiona Jokasta powiesiła się, a Edyp oślepił się jej broszką i jako żebrak wyruszył na wygnanie.

I tyle. Obserwujmy nasze dzieci, aby takich problemów nie miały.